De politiek is zelf oorzaak van de heftigheid van de tweede golf

Nederland doet het erg slecht in het beheersen van Covid-19. De politiek wijst naar het volk als oorzaak: we houden ons te weinig aan de regels. Sommige mensen denken ook te weten waardoor dat komt: we zijn een nogal anarchistisch, weinig gediscipineerd, vrijgevochten volk.

Voor mensen met een niet al te slecht geheugen een toch wel merkwaardige verklaring, want nog maar enkele maanden geleden prees de politiek ons juist omdat we allemaal zo’n zelfstandig verantwoordelijkheidsgevoel zouden hebben. Daarom was hier niet zo’n strenge lock-down nodig als in landen als Italië, Spanje en Frankrijk.

Dit roept de cruciale vraag op hoe een volk met zo’n verantwoordelijkheidsbesef zich in zo’n korte tijd zo onverantwoord kon gaan gedragen? Als we die oorzaak kennen, kunnen we hem misschien wegnemen.

Er moet een oorzaak zijn, want een volk verandert natuurlijk niet vanzelf zo ingrijpend van gedrag. Een voor de hand liggende is het overheidsbeleid. Dat was te slap of juist te streng. Twee oorzaken zijn echter veel belangrijker.

– Testen en contactonderzoek

De regering was slecht voorbereid op de eerste coronagolf, maar zou geleerd hebben en het beter gaan doen. Daar is zeer onvoldoende van terecht gekomen.

Niet het beleid is het hoofdprobleem, maar de uitvoering ervan. Dit past in een lange reeks: het CBR, de belastingdienst, de politie, het UWV enz. Hier ligt een zeer groot structureel politiek probleem.

– Grapperhaus

De tweede hoofdoorzaak is wat we de secundaire communicatie door de politiek en haar adviseurs zouden kunnen noemen.

Allereerst de misschien wel grootste communicatieblunder van de Tweede Kamer sinds de Tweede Wereldoorlog: minister Grapperhaus op zijn stoel laten zitten nadat hij zelf privé de coronaregels met voeten had getreden. De man die hierover bij herhaling anderen de mantel had uitgeveegd!

GroenLinks fractievoorzitter Klaver vertelde zelfs dat we allemaal wel eens dit soorten fouten maken. Daar keek minstens de helft van de Nederlanders erg van op.

Want zij zouden het echt niet in hun hoofd halen in de ernstige coronacrisis te trouwen, een groot feest te geven en zich ook persoonlijk niet aan de regels te houden, zeker als ze Minister van Justitie waren geweest.

Het negatieve effect van het aanblijven van Grapperhaus op het coronagedrag is moeilijk te overschatten.

– De premier

Premier Rutte vertelt op zijn persconferenties het coronaverhaal meer dan uitstekend. Zijn eigen gedrag is dat echter véél minder. Per ongeluk iemand een hand proberen te geven nadat hij juist zelf heeft gepropageerd dat niet meer te doen, werd hem door de meeste mensen wel vergeven. Menselijke fout.

Maar giechelend een wegwerpmonddoekje tevoorschijn halen dat hij vaker zegt te gebruiken, tast de ernst van de boodschap aan.

– Het RIVM

De grootste communicatiemisser van het kabinet was moeilijk te voorzien. Dat is de keuze om zeer sterk te leunen op het gezag van ‘de wetenschap’. Op zich leek dat niet onverstandig.

Maar toen de veronderstelde vertegenwoordiger van de wetenschap in de persoon van RIVM-directeur Van Dissel onjuistheid op onjuistheid stapelde, hadden ze hem kritisch  moeten aanpakken. En dat deed het kabinet niet. En de Tweede Kamer ook niet. En de meeste media ook niet.

Die onjuistheden komen in één opzicht overeen: ze bagatelliseren de coronacrisis.

Van Dissels meest opvallende beweringen:

• Het virus komt niet naar Nederland
• Het virus is niet meer dan een griep
• Wie geen symptomen heeft, kan niemand besmetten
• Kinderen kunnen niemand besmetten
• We gaan groepsimmuniteit opbouwen
• Aerosollen spelen geen rol
• Mondkapjes hebben geen zin, leveren zelfs schijnveiligheid op.

Je zou bijna opzet vermoeden.

Het is opvallend dat vooral de landen slecht op corona scoren waar machomannen proberen of probeerden het probleem te bagatelliseren. Denk naast Nederland in de persoon van Van Dissel aan het VK, de VS en Brazilië.

– Leiderschap

De meeste Nederlanders die geen zin in fatsoenlijk coronagedrag hebben, kregen uit Den Haag volop argumenten en legitimatie aangereikt.

In tijden van crises hebben we leiderschap nodig en daartoe behoort voorbeeldgedrag. Den Haag schiet daarin ernstig te kort. Het meest pijnlijke voorbeeld gaf minister Wiebes in het programma Jinek.

Er zijn twijfels of het vaccin  tegen corona wel veilig is. Daardoor is nog maar eenderde van de Nederlanders van plan zich in te laten enten. Dat aandeel zou sterk omhoog gaan wanneer het hele kabinet en alle fractievoorzitters meteen als eersten mee zouden doen.

Maar Wiebes zei vriendelijk lachend liever te wachten tot na  de inenting van de mensen die het vaccin harder nodig hebben. Aan het eind van het gesprek zei hij nog eens grijnzend iets als ‘nee hoor, ik laten anderen liever voorgaan’. In de kring van verdwaasde corona-sceptici is dit het ultieme bewijs voor de politieke kwade trouw achter het hele coronabeleid.

– Twee lange, diepe politieke crises

De coronacrises legt twee diepere, landurigere crises bloot, die stapje voor stapje het vertrouwen in de politiek aantasten: een tekort aan persoonlijke integriteit en leiderschap. En het bijna wanhopig makend falen van veel uitvoerende overheidsinstanties, vooral op landelijk niveau.

Aan die twee problemen zou in de verkiezingsprogramma’s nadrukkelijk aandacht besteed moeten worden.